Gdy pracujesz za dolary
Praca
Jednym z tematów, które zaskakują moich znajomych z Polski jest praca, wynagrodzenie za nią i wszystko, co z tym związane, czyli urlopy, ubezpieczenia społeczne, emerytury itd.
Standardowy tydzień pracy nie różni się od polskiego i wynosi również 40 godzin (chociaż dobrze jest wiedzieć, że nie jest to standard dla wszystkich europejskich państw. Na przykład we Francji wynosi tylko 35 godzin). Jednak już inaczej wliczane są przerwy do godzin pracy. W Kalifornii przerwa na posiłek (lunch) nie jest płatna, ale jest obowiązkowa (minimum 30 minut). Czyli de facto, należy przeznaczyć na pracę nie 8, a 8 i pół godziny. Natomiast pracownikowi za każde przepracowane 4 godziny przysługuje dziesięciominutowy odpoczynek, który zalicza się jako czas pracy (i w związku z tym jest płatny). Zatem osobie pracującej na pełen etat przysługują dwie takie przerwy. I na tym się kończą przywileje pracownicze nadane przez prawo.
Zatrudnianie i zwalnianie
Najczęściej przy zatrudnianiu nie podpisuje się umowy, nie określa czasu trwania ani rodzaju stosunku pracy (umowa-zlecenie, umowa na czas (nie)określony itd). Jedynie prezentuje się kandydatowi ofertę, w której proponuje się stawkę, stanowisko oraz obowiązki. W styczniu 2018r., zmieniły się przepisy i dopiero na tym etapie rekrutacji można zapytać kandydata, czy był karany.
Często stosowane jest zatrudnienie typu “At-Will Employment”. Oznacza to, że pracownika można zwolnić bez podania przyczyny i bez uprzedzenia [https://en.wikipedia.org ›wiki › At-will_employment ].
Podobnie i pracownik, może zrezygnować z pracy w trybie natychmiastowym.
Mimo zasady “At-Will Employment” wiele firm stosuje dwutygodniowy okres wypowiedzenia w stosunku do pracowników i oczekuje od nich tego samego. Nie tak rzadko w momencie wręczenia pracownikowi wymówienia, wypłacane jest również dodatkowe wynagrodzenie za okres dwóch tygodni (podczas których nie będzie on wykonywał swoich obowiązków) tzw. severance.
Ciekawostki jak pracują państwowe instytucje:
1. dzień, w którym został pochowany były prezydent George Bush. Była to środa 5 grudnia 2018 r.. I… wszystkie poczty były tego dnia zamknięte. Nawet te w Kalifornii, czyli odległe o jakieś 4,5 tysiąca km od miejsca uroczystości pogrzebowych… Oto oficjalna informacja znaleziona tego dnia na stronie Poczty (United States Post www.usps.com):
2. zamknięcie wszystkich urzędów transportu w Kalifornii na pół dnia z powodu szkolenia:
Wynagrodzenia
Teraz temat samego wynagrodzenia. Trudno jest mówić o przeciętnym wynagrodzeniu w Kalifornii, mając takie giganty jak Google, Apple, Tesla, nVidia, Intel, PayPal, Facebook, eBay, Amazon, Twitter itd, itd.
Tutaj wynagrodzenie najczęściej podaje się w ujęciu rocznym lub za godzinę pracy. Stawka roczna stosowana jest dla osób (exempt employees) otrzymujących stałą pensję tzw. salary. Pracownikowi takiemu niezależnie od ilości przepracowanych godzin płacona jest ta sama kwota, nie mają zastosowania nadgodziny. Jest to odpowiednik naszego miesięcznego, niezależnego od ilości dni w miesiącu, wynagrodzenia. Najczęściej dotyczy osób, które mają stanowiska manadżerskie albo rozliczane są z określonych zadań. Stawka godzinowa popularna jest wśród osób (non-exempt employees), którym wypłacane jest wynagrodzenie za przepracowany czas (mierzony i potwierdzany kartami czasu pracy time cards). Jeśli jest to powyżej 8 godzin jednego dnia, wtedy za nadgodziny (overtime) płacona jest wyższa stawka [https://www.dir.ca.gov/dlse/faq_overtime.htm]. Istnieją też „podwójne” nadgodziny, wtedy gdy jednego dnia pracownik przepracuje więcej niż 12 godzin.
Wynagrodzenie najczęściej płacone jest w formie tygodniówki. Ale bywa, że co dwa tygodnie albo dwa razy w miesiącu (za okres od 1ego do 15go dnia miesiąca oraz od 16go do końca miesiąca). Od jakiegoś czasu pensja może wpływać bezpośrednio na konto, ale wciąż nie jest to jeszcze najbardziej popularna forma i nie można jej pracownikowi narzucić. Dość często drukowane są papierowe czeki i wręczane pracownikowi. Tak, tak czeki. (Na ten temat znajdziecie więcej informacji w temacie banki). Podobnie jak u nas od wynagrodzenia brutto odliczana jest kwota podatku, jednak występują tu dwa rodzaje podatku dochodowego: federalny (ogólnopaństwowy) oraz stanowy. Ponadto uposażenie pomniejszane jest o obowiązkowe opłaty na emeryturę (Social Security) oraz ubezpieczenie zdrowotne (Medicare), z którego będzie można korzystać dopiero po przejściu na emeryturę. Obydwa świadczenia będą na minimalnym poziomie, co oznacza niską kwotę emerytury (w większości wypadków niewystarczającą na utrzymanie) a także minimalny zakres ubezpieczenia zdrowotnego dla emeryta (czyli tylko część świadczeń będzie zapewniona, za pozostałe trzeba będzie zapłacić bądź dopłacić). W niektóre miesiące wynagrodzenie obniżane jest również o podatki na bezrobocie (federalny i stanowy Unemployment). Jeśli firma oferuje ubezpieczenie zdrowotne (a właściwie dopłatę do składki na ubezpieczenie), to również część opłaty spoczywająca na pracowniku jest potrącana. Podobnie jest ze składką na dodatkową emeryturę w przedsiębiorstwach, które uczestniczą w pracowniczych planach emerytalnych (401k). 401k to rodzaj 3 filaru, w którym pracodawca dokłada swoją kwotę do tej odprowadzanej przez zatrudnionego. Sumy te nie muszą być jednakowe i są zależne od procentu dochodu przekazywanego przez pracownika.
Urlop
Prawo pracy nie określa minimalnego urlopu (PTO – Paid Time Off) przysługującego pracownikowi. Są firmy, które nie oferują w ogóle płatnego urlopu, ale są i takie, które aby być konkurencyjnymi, przyznają dwa, a „nawet” trzy tygodnie rocznie na wypoczynek. Trzeba jednak pamiętać, że urlop jest do wykorzystania nie tylko na wakacje, ale również na wizyty lekarskie, opiekę nad dzieckiem, załatwienie spraw związanych ze ślubem, śmiercią bliskiej osoby, czy chorobę. Generalnie (bo oczywiście są wyjątki i istnieją firmy, które oferują rocznie 2-3 dni chorobowego), jeśli mamy grypę, to nie przysługują nam dodatkowe dni wolne od pracy (w Polsce nazywane potocznie zwolnieniem lekarskim). Wtedy należy użyć urlopu. Analogicznie w sytuacji krótkotrwałej choroby dziecka. Wyjątkiem są sytuacje przedłużającej się niezdolności do pracy (disability) (np. po operacji, zabiegu chirurgicznym). Wtedy podobnie jak u nas, wypłacany jest zasiłek. W tym wypadku to stan płaci 60-70% wynagrodzenia, ale dopiero po kilku dniach nieobecności w pracy. Jeśli więc ktoś pozostał w szpitalu po zabiegu o jeden dzień krócej niż przewiduje to zasiłek, to nie dostanie żadnej rekompensaty. Chyba, że skorzysta z urlopu.
Jedynie pracownicy instytucji państwowych mają prawa zbliżone do europejskich. Do instytuacji państwowych zaliczyłabym szkoły, urzędy, ale również (prywatne) banki.
Święta
Wszystkie sprawy takie jak urlopy, święta, ubezpieczenia są tutaj nazywane “benefits” czyli dodatkowe korzyści. Właśnie: do-dat-ko-we, czyli nieobowiązkowe dla pracodawcy. Przyjrzyjmy się świętom, gdyż jest to ciekawe zagadnienie. Wszystkie możliwe święta przysługują tylko w szkołach, bankach i państwowych instytucjach (bibliotekach, urzędach, na poczcie itd). Poza nimi przedsiębiorstwa mają pełną dowolność w podjęciu decyzji, czy dane święto jest płatne, czy też nie. Podobnie jak z urlopem, są firmy, które nie płacą za żadne święta, a są takie, które oferują nawet 10 dni płatnych świąt w roku, a w tym… dzień urodzin pracownika, ot amerykańska fantazja J.
Oto lista najważniejszych amerykańskich świąt:
· New Years’ Day – Nowy Rok, tak jak u nas 1 stycznia;
· Martin Luther King Jr. Day – trzeci poniedziałek stycznia. Dzień Martina Kinga obchodzony jest w okolicy dnia jego urodzin. To działacz na rzecz zniesienia segregacji rasowej i autor słynnych słów: “I have a dream” (Mam marzenie) z 1963 r.;
· Presidents’ Day – trzeci poniedziałek lutego. Dzień prezydentów w niektórych stanach nazywany Washington’s Birthday (urodziny Waszyngtona). Co ciekawe, w XVIII w., kiedy urodził się Waszyngton, to wg ówczesnego kalendarza był to 11 lutego. Jednak wg kalendarza współczesnego przypada na 22 lutego. Przez pewien czas część Amerykanów świętowała wg jednej daty, a część według drugiej. Aktualnie jest to święto dwóch prezydentów: Waszyngtona i Lincolna (który również urodził się w lutym);
· Memorial Day – ostatni poniedziałek maja. Dzień Pamięci początkowo nazywany był Decoration Day obchodzony na pamiątkę wszystkich, którzy odeszli w służbie dla państwa. Do końca Pierwszej Wojny Światowej był czczony tylko w stanach północnych (gdyż stany południowe odmówiły udziału w tym święcie);
· Independence Day – 4 lipca. Święto Niepodległości ogłoszone na pamiątkę podpisanej w 1776 r. proklamacji niepodległości (od Anglii);
· Labor Day – pierwszy poniedziałek września. Święto Pracy obchodzone dla uhonorowania pracujących kobiet i mężczyzn. W Europie i Chinach święto to jest obchodzone innego dnia: 1 maja na pamiątkę wydarzeń z 1886r. w Chicago …. W Stanach wybrano inny dzień, mimo że na pamiątkę tych samych wydarzeń;
· Columbus Day – drugi poniedziałek października. Dzień Kolumba upamiętnia rzekome odkrycie Ameryki przez Kolumba. Święto to nie należy do podstawowych 10 świąt i w coraz więcej stanach przestaje być obchodzone, natomiast w zamian zaczyna się świętować Native Amercians’ Day (or Indigenous People’s Day) czyli Dzień Indianina.;
· Veterans Day – 11 listopada (albo jak najbliżej tego dnia). Dzień Weterana składa honor wszystkim byłym żołnierzom sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych. Tradycyjnie święci się chwilą ciszy o 11.00, pamiętając tych, którzy walczyli o pokój;
· Thanksgiving – czwarty czwartek listopada. Święto Dziękczynienia to najważniejsze rodzinne święto. Tradycyjnie obchodzi się z podobnej okazji jak nasze dożynki. Większość Amerykanów sądzi, że to na pamiątkę wydarzeń z 1621 r. kiedy to pielgrzymi (pionierzy) dziękowali za swoje pierwsze obfite plony w Plymouth Rock w Massachusetts. Jednak szukając głębiej doczytałam się, że już dwa lata wcześniej na wybrzeżu stanu Virginia obchodzono podobne święto, a nawet w 1598 r. Hiszpańscy osadnicy składali dziękczynienie, gdy dotarli do wód Rio Grande po przejściu pustyni Chihuahuan. Najstarsze odnotowane informacje dotyczące świętowania, składania modlitw dziękczynnych wraz z miejscowymi Indianami pochodzą z 1565 r. niedaleko St. Augustine na Florydzie;
· Christmas Day – 25 grudnia. Boże Narodzenie to jedyne religijne święto oficjalnie obchodzone w Stanach, kiedy urzędy i firmy są zamknięte.
Uważny czytelnik zaobserwuje, że większość ruchomych świąt ma miejsce w poniedziałek. Tak zaczęto obchodzić te święta od 1971 r., aby dzięki temu były trzy dni wolnego, łącznie z weekendem.